ایده‌آل یا ایدئال | یکبار برای همیشه جواب درست را پیدا کنید
ممکن است شما هم هنگام نوشتن از خودتان پرسیده باشید که املای کدام‌یک درست است؛ ایده‌آل یا ایدئال یا حتی ایده‌آل یا ایده‌عال.
املای درست این واژه بر اساس شیوه‌نامۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی «ایدئال» است.
ایدئال (اسم/صفت) یک واژۀ فرانسوی است. در فرهنگ عمید با معنای «کمال مطلوب، منتهای آرزو و آرمان و ویژگی آنچه در اعلای درجۀ کمال باشد» معرفی شده است. فرهنگ معین نیز معنای «آرزوی عالی» را برای این کلمه بیان کرده است.
برای درک بهتر معنی این واژه به نمونه‌های زیر توجه کنید:
- جایگاه شغلی او ایدئال است.
- از نظر تو معیارهای همسر ایدئال چیست؟
چرا ایدئال درست است؟
در ادامه توضیح می‌دهیم که ایده‌آل درست است یا ایدئال. در برخی منابع بین ایده‌آل یا ایدئال و ایده‌آل یا ایدعال، شکل درست این کلمه را «ایده‌آل» بیان کرده‌اند. برای حفظ یکدستی در خط، چهرۀ نوشتاری زبان فارسی، به منابعی اعتماد کنید که بر اساس مصوبات فرهنگستان زبان و ادب فارسی باشد. اعتماد به هر سایت یا منبعی باعث دامن‌زدن به آشفتگی خط فارسی و به‌وجود‌آمدن شکل‌های نوشتاری متفاوت و اشتباه برای هر کلمه می‌شود. برای نمونه در تصویر زیر که از یک سایت آموزشی برداشته شده است، شاهد آموزش نادرست املای این کلمه هستیم.
به دو دلیل زیر املای درست کلمه «ایدئال» است.
- دلیل نخست: بر اساس شیوۀ نگارش همزه در کتاب «دستور خط فارسی فرهنگستان» هرگاه پیش از همزۀ میانی کسره باشد، همزه روی کرسی /ی/ و به این شکل «ئـ» نوشته می‌شود. مانند: تبرئه و توطئه و ایدئال.
- دلیل دوم: در همان بخش از کتاب، قانونی است که در تمام واژه‌های بیگانه همزۀ میانی باید روی کرسی /ی/ و به این شکل «ئـ» نوشته شود. مانند: پنگوئن، سوئد، تئاتر و ایدئال.
پس بین املای ایده‌آل یا ایدئال و ایده‌آل یا ایدعال املای درست ایدئال را انتخاب می‌کنیم.
یکی از راه‌هایی که املای درست کلمه را به‌خاطر بسپاریم، آشنایی با هم‌خانواده‌های آن کلمه است. برای رفع سردرگمی بین املای درست ایده‌آل یا ایدئال، هم‌خانواده‌های این کلمه را با هم بررسی می‌کنیم.
- ایدئولوژی: این کلمه در فرهنگ عمید، به‌معنای جهان‌بینی و داشتن مرام یا مسلک سیاسی‌اجتماعی خاصی است. دکتر معین این کلمه را معرفِ انواع سیستم‌های فکری، فلسفی و مذهبی که به‌نوعی در تعیین خط مشی یا موضع‌گیری معتقدان به آن در مسائل سیاسی اجتماعی مؤثر باشد، می‌داند. همچنین فرهنگستان زبان نیز این کلمه را برای مجموعۀ سامانمند باورها و اندیشه‌های ثابت سیاسی و اجتماعی تصویب کرده است. واژه‌های ایدئولوژیک و ایدئولوژیکی نیز مرتبط به همین کلمه هستند.
همان‌طور که املای درست این کلمه ایدئولوژی است و نه ایده‌اولوژی یا ایدعولوژی؛ پس باید بین ایده‌آل یا ایدئال، املای درست کلمه یعنی ایدئال را برگزینیم.
- ایدئالیسم: این کلمه بیانگر مکتبی در فلسفه است که جهان مادی را ساخته و پرداختۀ تصور و اندیشه می‌داند و معتقد است که شناخت حقیقی تنها در حوزۀ تصورات به‌دست می‌آید (فرهنگ عمید). در فرهنگ معین، این مکتب اصالت تصور و خیال و فلسفه‌ای که تصور را اصل و حقیقت می‌شمارد، معرفی شده است.
- ایدئالیست: شخصی است که طرفدار مکتب ایدئالیسم و یا آرمان‌خواه و آرمان‌گرا باشد (فرهنگ‌های معین و عمید). واژۀ ایدئالیستی نیز وابسته به همین واژه است.
- ایدئال‌گرا: این واژه که این روزها زیاد به گوشمان می‌خورد نیز از همین واژه ساخته شده است و به‌معنای شخصی است که همه‌چیز را در منتهای کمال می‌خواهد. ایدئال‌گرایی در موارد شدید یک اختلال شخصیتی روان‌شناختی محسوب می‌شود. در برخی منابع و مطالب این معنا با کلمۀ کمال‌طلب و کمال‌طلبی نیز به کار می‌رود.
املای این هم‌خانواده‌ها به شما کمک می‌کند تا به این پرسش که ایده‌آل درست است یا ایدئال، پاسخ درستی بدهید.
هدیۀ ویراویراست: سپاس از اینکه مقاله را تا پایان خواندید و با ما همراهید. در این مقاله املای درست واژۀ ایدئال و هم‌خانواده‌هایش را آموختیم؛ اما این را بدانیم که در زبان شیرین فارسی واژه‌هایی با همین معنا وجود دارد که پیشنهاد می‌کنیم به‌جای واژه‌های بیگانه از آن‌ها استفاده کنید.
ایدئال= آرمان/ آرمانی/ دلخواه
ایدئولوژی= جهان‌بینی/ انگارگان
ایدئولوژیک= انگاره‌شناسیک/ انگارگانی/ اندیشه‌ای
ایدئالیسم= آرمان‌گرایی/ خواست‌اندیشی/ خیال‌گرایی
ایدئالیست= آرمان‌گرا/ انگارگرا
ایدئالیستی= آرمان‌گرایی/ آرمان‌گرایانه/ انگارگرایی
ایدئال‌گرا= آرمان‌گرا
ایدئال‌گرایی= آرمان‌گرایی
ما برای نوشتن دربارۀ ایده‌آل یا ایدئال از منابعی استفاده کرده‌ایم. فهرست آن‌ها را اینجا قرار می‌دهیم تا اگر دوست داشتید، دراین‌باره بیشتر بخوانید.
📖 فرهنگ عمید، مدخل‌های ایده‌آل، ایده‌آلیسم، ایده‌آلیست و ایدئولوژی.
📖 فرهنگ معین، مدخل‌های ایده‌آل، ایده‌آلیسم، ایده‌آلیست و ایدئولوژی.
📖 واژه‌نامۀ پارسی سره، مدخل‌های ایدئال، ایدئالیسم، ایدئالیست، ایدئالیستی، ایدئولوژی و ایدئولوژیک.
📖 واژه‌های مصوب فرهنگستان، مدخل‌های ایدئال، ایدئالیسم، ایدئالیست، ایدئالیستی، ایدئولوژی و ایدئولوژیک.
📖 ذوالفقاری، حسن. (1398). آموزش ویراستاری و درست‌نویسی. ویراست چهارم. تهران: علم.
📖 فرهنگستان زبان و ادب فارسی. (1394)، دستور خط فارسی. چاپ سیزدهم. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی (نشر آثار).
